donderdag 6 juli 2017

Merlijn - geloof

De afwezigheid van elke vorm van religie verbaasde mij. In Handel bestond geen geloof in het hogere, het bovennatuurlijke en het had er ook nooit bestaan. Hun evolutie was vanaf hun ontstaan gericht op de ratio. Ze reageerden weliswaar op verschijnselen die ze niet begrepen maar niet door ze aan onzichtbare krachten toe te schrijven.
Natuurlijke fenomenen waren een gegeven dat je kon aanwenden of dat je moest mijden omdat je er geen beheersing over had. Ze accepteerden dat ze in een omgeving leefden die niet alleen maar voordelen kende, ook nu nog, terwijl hun technologie veel onvolkomenheden had overwonnen. Ze waren geen meester over de natuur maar maakten er gebruik van.
Die filosofie stond mij wel aan, maar ik kon maar moeilijk geloven dat hun geschiedenis niet gekleurd was door tempels, gebedshuizen en offerandes.
Toch was dat zo. De vroegste Handelezen hadden al snel ingezien dat het handig was om dat wat je proefondervindelijk had vastgesteld te beschrijven zodat de daaruit ontstane kennis gemakkelijk kon worden doorgegeven. Het was een deel van de verklaring voor hun razendsnelle evolutie en waarom ze technologisch verder stonden dan de mens; zo ver dat ze de bewuste keuze konden maken hoe ze wilden leven wat dan weer de culturele diversiteit verklaarde. 
Er was ook geen grein minachting voor wie niet alle technische verworvenheden omarmden. Het was geen nieuw geloof zoals bij de mens, omdat er nooit een oud geloof was geweest. Techniek en wetenschap waren hulpmiddelen en ook niet meer dan dat.
Dat eerste schrift in steen gekrast en later in gebakken klei was nog altijd gemakkelijk toegankelijk en leek nog steeds op het huidige tekenschrift dat in heel Handel werd gebruikt. Talen verschilden maar de simpele haal waarmee een kind een vogel tekent blijft dezelfde of je het symbool nu ‘bird’, ‘oiseau’ of ‘pájaro’ noemt. Het was zelfs leesbaar voor een leek als ik en al waren de oudste bekende teksten rudimentair toch begreep ik wel wat ermee werd bedoeld.
Er was veel bewaard gebleven uit die vroegste geschiedenis, juist omdat Handelezen begrepen dat vooruitgang was gebaseerd op wat vooraf ging. Het was van de gekke dat, zoals bij de mens was gebeurd, telkens opnieuw moest worden uitgedokterd wat voordien al geweten was. Zoals het geloof in een platte aarde in de middeleeuwen terwijl bij de oude Grieken al met zekerheid was geweten dat we op een bol leven.
Religie werkt remmend. Daarvoor hoefde ik alleen maar in onze eigen geschiedenis te grasduinen. Het werkt bovendien verdelend en verbindt alleen diegenen die hetzelfde willen geloven, en dan nog… Geloof was en blijft een goed excuus om conservatief denken in stand te houden en om je af te zetten tegen alles dat anders is, maar vooral en helaas, de eigen superioriteit te benadrukken. Als ik in het ware geloof houdt dat automatisch in dat alle anderen onzin verkondigen en niets frustreert de vooruitgang zozeer als de afsluiting voor elke andere mening. 
Niet dat de Handelezen dit hadden begrepen. Ze waren er gewoon nooit mee geconfronteerd. Toen de eersten begrepen dat vuur ontstaan door bliksem ook voor het eigen nut kon worden aangewend waren er geen andersdenkenden die zich gruwend hadden afgekeerd om zich te beroepen op een bliksemende god wiens toorn ze moesten vrezen. Ze hadden zich nieuwsgierig rond het overgebrachte vlammetje geschaard en zich afgevraagd of ze dat niet konden reproduceren in een vorm die hanteerbaar was. Natuurlijk mislukte de eerste pogingen en brandde hun dorp af, maar dat weerhield hen niet om van hun fouten te leren om tenslotte een werkbaar model te ontdekken waarmee ze tot op de huidige dag hun voordeel deden.
Onbelemmerd door de angst voor het hogere verliepen hun experimenten met wisselende resultaten en leerden zij steeds meer grip te krijgen op hun natuurlijke omgeving. Iets wat ook de mens tenslotte was gelukt, zij het met omwegen en door telkens te worden teruggeworpen dankzij de balast van het hiernamaals die wij met ons meezeulen.
Toch was het niet zo dat ik hun puur rationele ontwikkeling bewonderde of prefereerde. Het gaf ook veel minder kleur aan het persoonlijk denken. Dat alleen maar vanuit het bruikbare redeneren, iets waaraan onze wetenschap zich op dit moment schuldig maakt, ontneemt niet alleen de poëzie aan de orde der dingen maar schrapt ook het emotionele aspect uit het denkproces waardoor ook kansen blijven liggen en vaak de essentie van het ontdekte over het hoofd wordt gezien.

Er was weinig romantiek in het leven der Handelezen, zelfs daar waar het op afstand aanwezig leek zoals bij het tentenvolk of in de natuurlijk lijkende samenvloeiing bij zij die in de bomen woonden.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten